Sinds mensenheugenis heeft de mens getracht, zowel vanuit een wetenschappelijk, filosofisch of artistiek perspectief, een antwoord te vinden op de vraag 'wat is een leegte?', zonder echter ooit het ware antwoord te vinden.

In 1958 presenteerde de Franse kunstenaar Yves Klein een invloedrijke tentoonstelling over de Leegte (The Void). De kunstenaar theoretiseerde dat het denken over een kunstwerk net dat is wat het laat bestaan, dat zijn eigenlijke materiële bestaan niet eens mogelijk is. Klein wou met deze tentoonstelling het bewustzijn en de collectieve deelname van het kunstpubliek opwekken.

Sindsdien blijft 'the image of the Void' vele kunstenaars intrigeren en heeft de tentoonstelling een blijvende invloed gehad op de hedendaagse kunst.

De nieuwe serie van Joakim Eneroth (geboren in 1969 in Stockholm, Zweden) Whispering Void, die dit voorjaar wordt gepresenteerd bij ifa gallery, lijkt een echo te zijn van voorgangers als Swedish Red, Alone with Others, Hide and Seek, Testimony, Without End, en vooral Short Stories of Transparent Mind, een werk dat stilstaat bij de aard van de menselijke geest, gezien vanuit een oosters filosofisch standpunt. In , beschreef Bill Viola* deze reeks als 'het levendige verslag van een persoonlijke reis om de fundamentele leegte die zich in en voorbij onze dagelijkse ervaring van de wereld bevindt te ontdekken.[...] Het resultaat is een diepe reflectie over de belangrijkste boeddhistische concepten van vergankelijkheid en leegte in het hedendaagse leven en de volheid die in ons ontstaat wanneer onze innerlijke spiegel uiteindelijk gepolijst wordt en de troep die lang onze visie heeft vertroebeld wordt gereinigd.' Whispering Void onderzoekt hetzelfde thema, zij het doorheen een westers psychologisch perspectief en experimenten in de neurowetenschappen.

Het werken aan deze nieuwe serie bracht Joakim Eneroth naar de rand van de uitputting, waarop hij zijn werk stillegde. Tijdens deze periode meldde Joakim zich aan als vrijwilliger voor een onderzoeksproject dat werd gevoerd in samenwerking met de afdeling neurowetenschappen van het Karolinska Instituut (Solna, Zweden). Hij onderging in het kader hiervan een verscheidenheid van neurologische en psychologische tests, zowel op zijn hersenen als op zijn lichaam. Er werden zowel cognitieve bekwaamheidsproeven als electro-oculografische analyses uitgevoerd tijdens momenten waarop de hersenen reageerden op verontrustende beelden en geluiden. Het werd Joakim's doel het onderbewuste te verkennen en daarin zo ver als mogelijk te gaan. Een radiografiescan van zijn hersenen bracht hem ertoe de relatie te analyseren tussen de specifieke inhoud van de geest, die steeds wisselend en veranderend is, en de open achtergrond van het bewustzijn, die nooit verandert en altijd stil en kalm is. Het onderzoek ging over de manier waarop ze naast elkaar bestaan, tijdelijk samensmelten en iets van elkaar opnemen (geïnspireerd op het werk van de Australische filosoof en wetenschapper David Chalmers).

Joakim's drang om diepere niveaus van onderbewuste lagen bloot te leggen stamt uit zijn vroege interesse voor de westerse psychologie. Joakim Eneroth groeide op met een moeder die psychotherapeut en psychoanalyticus was. Hij bracht zich sessies in herinnering door honderden cassettes, gevuld met verhalen van de patiënten die hun huis bezochten, te beluisteren. Hij herinnerde zich de fascinatie en de angst die hij ervoer telkens wanneer hij het boek Wolf Man van Sigmund Freud in de boekenkast zag staan. Hoewel hij wist dat het boek over een patiënt ging, maakte Joakim zich vele voorstellingen van wat een wolfman zou kunnen zijn. Zo werd Whispering Void een reis die teruggaat om de herinneringen van zijn jeugd terug te vinden en te gebruiken als instrumenten en objecten in zijn onderzoek.

Dit proces omhelsde ook de vraag over de oorsprong van het gevoel van zelfbesef. Is het gevoel van zelfbesef gebaseerd op herinneringen en ideeën over onszelf uit het verleden, de kinderjaren of andere tijden, tot en met nu, of is ons gevoel van zelfbesef eerder gebaseerd op een identiteit die geprojecteerd wordt in de toekomst op basis van wat verwacht wordt te gebeuren? En wat is precies deze notie van zelfbesef? Is het iets mentaals zoals een geloof, een gedachte, een idee, of is het iets emotioneels zoals een gevoel of een sensatie? Dit zijn enkele van de interessante vragen waar Joakim gefascineerd door is en die in zijn meest recente kunstwerken verkend worden.

Het is door middel van zowel wetenschappelijk onderzoek als de daaruit voortkomende reis doorheen zijn jeugd, in combinatie met reflectie en meditatie, dat Joakim Eneroth zijn nieuwe serie heeft gecreëerd.Whispering Void brengt een reeks van fotografische composities en sculpturale werken samen die Fluisteren (Whisper) over een zoektocht naar een onzekere en surrealistische Leegte (Void). Het project bracht Joakim Eneroth ertoe zowel technieken als nieuwe vormen van artistieke expressie te ontwikkelen, zoals de 3D-fotogra e en de zwevende sculpturen die in deze tentoonstelling te zien zijn. De sfeer die de beelden oproepen is vredig, alsof de tijd tot stilstand is gebracht.
Het resultaat is een gevoel van tijdloosheid, gewichtsloosheid en contemplatie.

De foto's en installatie van Joakim Eneroth illustreren het beoefenen van meditatie als een manier om de fluctuaties van de geest tot rust te brengen. De techniek van meditatie en levitatie gebruikt door de kunstenaar evoceert de staat waarin de geest erin slaagt zich los te maken van oppervlakkige verlangens en ophoudt doelloos rond te dwalen.
Joakim Eneroth, gefascineerd door alle onderwerpen die te maken hebben met de geest, tracht de oppervlakkige lagen van het individu die onze innerlijke visie belemmeren los te koppelen, en mentale projectie van echte werkelijkheid te onderscheiden. Door middel van observatie, reflectie en de integratie van meditatie, poogt het werk een radicale verandering van de wereld en van onszelf te bewerkstelligen.

De werken van Joakim Eneroth werden al over heel de wereld tentoongesteld en maken deel uit van talloze collecties zoals die van het Tate Modern in Londen, het Brooklyn Museum of Art in New York, evenals de Maison Européenne de la Photographie in Parijs.
Joakim Eneroth woont en werkt in Stockholm, Zweden.

* Bill Viola, Short Stories of the Transparent Mind, Powerhouse Books,